جایگاه اسباببازی در ایران باستان
تاریخ انتشار: ۲۱ بهمن ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۷۱۷۷۰۴
تاثیر اسباببازی بر رشد فردی و اجتماعی کودکان موضوعی انکارناپذیر است که از گذشتههای بسیار دور مورد توجه قرار داشته است؛ چنانچه وجود اسباببازیهای باستانی کشفشده بیانگر این اهمیت بوده و نشان میدهد بخشی از روند رشد کودک حتی در دوران پیشینیان، وابسته به اسباببازی بوده است.
به گزارش ایسنا، یکی از عناصر ماندگار هر ملت کــه ارتباط تنگاتنگی با ذائقه فرهنگی آنها دارد، بازیهای سنتی است که در بطن تاریخ، مجال بروز و ظهور مییابند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
تاکنون در ایران، اشیاء باستانی زیادی از دل خاک بیرون آمدهاند؛ اشیائی که نه درون مقبرهای پیدا شدهاند، تا هویت خاصی بگیرند و نه نوشتهای همراهشان بوده تا علت ساختشان را برای ما روشن کند. اشیائی که یا در ابعاد کوچک ساخته شدهاند، یا نقش و طرحی کودکانه دارند و یا حدس به ابزار بازی بودنشان است. این آثار شامل طیف وسیعی از سفالینههای کوچک با شیوه ساخت ناشیانه، پیکرکهای گِلی و فلزی کوچک انسانی و حیوانی، مجسمههای چرخدار و پیکرکهای مادران با کودکی در آغوش است که همه به نوعی، یادآور بازیهای کودکان با توجه به شرایط زمانی آن دوره هستند.
ایران کشوری با تاریخ چندهزارساله است که باید اسباببازیهایی به همین قدمت هم داشته باشد، اما در این زمینه تاریخ مدونی وجود ندارد؛ هرچند نبود تاریخ مشخص، دلیلی بر نبود اسباببازی در دوران کهن این سرزمین نیست. کشفیات باستانشناسی که تا به حال در مناطق مارلیک، رودبار، لرستان، بیشاپور فارس، تل باکون فارس، کرمانشاه و شهرِ سوخته انجام شده اسناد مطمئنی برای اثبات این ادعاست که اسباببازی از همین دورهها وسیله محبوب کودکان آن روزگار بوده است. اشیاء کشفشده در این نواحی بیشتر مربوط به هزاره اول و دوم پیش از میلاد است که کم و بیش با تاریخ ایران همخوانی دارد. به عنوان مثال یکی از کهنترین بازیهای فکری دنیا یعنی «تخته بازی» و مهرهها و تاسهای بازی، مشابه نمونههای مکشوف از جیرفت، از داخل یکی از قبور محوطه باستانی دوران مفرغ شهرِ سوخته (۵۷ کیلومتری جاده زابل به زاهدان) به دست آمده است.
بیشتر بخوانید:
ساخت اسباببازی با قدمتی به درازای تاریخ
از اسباببازیهای کودکان ایرانی در دورههای پیش از اسلام، اطلاعات چندانی در دست نیست، اما پس از شکلگیری خط و کتابت نیز بعضی از نویسندگان دورههای بعد از اسلام در نوشتههای خود جسته و گریخته نام بعضی از اسباببازیها مانند دُهُل، بوق، گردونچه و اسب جوبی را ذکر کردهاند.
در ساخت اسباببازیهای باستانی ایران، استفاده از مواد سفال، مفرغ، شیشه و...دیده میشود که بر ظرافت و کارکرد اســباببازی موثر بوده است؛ برای مثال در دورههای تاریخی مختلف، از سفال و مفرغ و با پیشرفتهای بیشتر از نقره و شیشه برای قشر مرفه جامعه، اسباببازیهایی ساخته شده است.
اسباببازیها انواع مختلفی دارند؛ ممکن است ساختهشده از وسایل پیش پا افتاده یا پیچیده و دارای قطعات و تکههای بسیار باشند. اسباببازی صرفا برای بازی در نظر گرفته نمیشده؛ بلکه بیشتر عملکرد آن و یا حتی بحث آموزش از طریق شبیهسازی موجودات مورد توجه بوده است. اسباببازیهایی مانند موش سفالی، مجسمههای کوچک مفرغی و گوزن پیداشده در تپه مارلیک، همه به گونهای برای آشنایی کودکان با محیط اطراف، شناخت موجودات و پرورش قوه تخیل کودکان است. از منظر فرم نیز با توجه به کاربرد آموزشی اسباببازیهای ابتدایی و شبیهسازی دنیای اطراف، اسباببازیها در ابتدا از سادهترین و ملموسترین فرم ممکن برخوردار بودهاند و با گذر زمان و پیشرفت و تکامل انسانی شاهد فرمهای ظریفتر و دقیقتر این وسایل نسبت به گذشته هستیم که در ادامه به ۵ نمونه از اسباببازیهای باستانی اشاره میکنیم.
*چهارچرخهها*
این گونه از پیکرکها یادآور اسباببازیهای امروزی مانند خودروهایی است که کودکان با به حرکت درآوردن آنها تحرک بیشتری را تجربه میکردند. ساخت این وسایل متحرک از سفال و فلز مانند پیکرک مفرغی کشفشده در مارلیک در سههزار سال پیش در مناطق شمالی ایران رواج داشته است. پیکرکهایی که نمونههای آن در موزههای مصر و یونان به نمایش درآمده است.
*پیکرک گوزن*
نمونههای مختلفی از پیکرکهای حیوانی که به شکلهای مختلف ساخته میشدند، در زیستبوم ایران وجود دارند که شاید به نوعی برای آشنایی بیشتر کودکان با محیط طبیعی پیرامونشان ساخته میشدهاند. نمونه آن پیکرک مفرغی کشفشده در مارلیک گیلان است که قدمتش به سههزار سال قبل میرسد.
*موش سفالی*
این پیکرک سفالی به شکل موش در بیشاپور کشف شده و متعلق به ۹۰۰ سال پیش است. ابعاد آن تنها ۸.۵ در ۵.۷ سانتیمتر است و همین هم این احتمال را که بازیچه دست کودکان بوده بیشتر تقویت میکند. از آنجا که شناخت این حیوانات برای کودک و بازی با آنها در شناخت کودک با موجودات پیرامونش نقش اساسی دارد، میتوان پذیرفت که شیوههای مختلف آشنایی کودکان با اینگونه جانوران از قدیم مورد توجه بوده است.
*پیکرکهای کوچک*
تعدادی از این پیکرکها با توجه به اینکه در قبور و مکانهای مقدس کهن کشف نشدهاند، این نظریه را که جنبه بازی و استفاده از این پیکرکهای مفرغی کوچک بر جنبه آیینی و تزئینی آنها اولویت داشته تقویت میکند. این پیکرکهای حیوانی که قدمتشان به چهارهزار سال پیش بازمیگردد، در لرستان کشف شدهاند.
*جغجغه سفالین*
این اثر احتمالا یک نمونه جغجغه به صورت پیکرک حیوانی با بلندی ۵.۳ سانتیمتر مربوط به دوره عیلامی است و در شوش کشف شده است. این نمونه به همراه نمونههای زیاد دیگر که شکلهای حیوانی دارند توجه کودکان را بیشتر به خود جلب میکردند و یا شاید نمایانگر رفاه بیشتر خانواده و طبقه اجتماعی بالاتر کودک بودهاند چرا که نسبت به جغجغههای سادهتر، ارزش بیشتری از جهت ساختار داشتهاند.
به طور کلی در طول تاریخ، اسباببازیها، بیشترین تاثیر را در حیطه اجتماعی بر روی کودکان گذاشتهاند؛ رشد مهارتهای ارتباطی و اجتماعی کودک، یادگیری رفتار با دیگران، افزایش انگیزه همکاری و مشارکت، تقویت حس احترام و ارزشگذاری به خود و دیگران، رشد اعتماد به نفس و افزایش توانایی و ابراز وجود از مهمترین مزایا و اثرات مثبتی است که کودک حین استفاده از غالب اسباببازیها از آن بهرهمند شده است. از طرفی اسباببازی در حیطههای شناختی، عاطفی و جسمانی نیز بر روی روان و جسم کودکان تاثیرگذار بوده است.
پینوشت: بخشی از این گزارش با استفاده از اطلاعات «کتاب تاریخ و فرهنگ ایران»، «دانشنامه اسباببازیهای تهران قدیم» و مقاله «بررسی سیر تاریخی اسباببازیهای تمدن ایران باستان» نوشته شده است.
انتهای پیام
منبع: ایسنا
کلیدواژه: اسباب بازی ایران باستان تاريخ بازي عصر مفرغ جشنواره های فجر 1402 جشنواره فیلم فجر 1402 سی و نهمین جشنواره بین المللی موسیقی فجر اسباب بازی اسباب بازی ها پیکرک ها کشف شده دوره ها شده اند
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۷۱۷۷۰۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
۲ دلیل مهمِ افزایش آمار آبله مرغان در ایران/ کدام کودکان آبله مرغان نمیگیرند؟
به گزارش خبرآنلاین، دبیر انجمن متخصصین بیماریهای عفونی ایران میگوید: آبلهمرغان، بیماری شایع کودکان است و به شدت مسری است. به طوری که اگر فرد سالم در تماس با یک بیمار مبتلا قرار گیرد، بیش از ۹۸ درصد احتمال دارد که مبتلا شود.
آبله مرغان، بیماری شایع کودکان است و با آن که بزرگسالان هم به آن مبتلا میشوند و اتفاقا عوارض و شدت بیماری در آنها بیشتر است، اما بیشترین شیوع آن در سنین ۵ تا ۱۰ سال است. امسال موارد ابتلای کودکان به آبلهمرغان در کشور چشمگیر به نظر میرسد که البته طبق گفته مسئولان، با این حال این آمار به آمار سال ۱۴۰۲ نمیرسد. میزان ابتلا به این بیماری در اوایل فصل بهار و اواخر فصل پاییز سال گذشته افزایش بسیار چشمگیری یافت. به طوری که یکی از بیمارستانهای کشور اعلام کرد میزان مراجعه کودکان مبتلا به آبلهمرغان نسبت به سال گذشته (سال ۱۴۰۱) افزایش ۷ برابری داشته است. به گفته متخصصان، افزایش ناگهانی موارد ابتلا از پارسال تا کنون، دو دلیل بسیار مهم دارد؛ اول این که پاندمی کرونا به پایان رسیده و دیگر این که بیشترین شیوع این بیماری در فصل بهار است.
۲ دلیل مهمِ افزایش آمار آبلهمرغان در کشور
دکتر آمیتیس رمضانی، متخصص بیماریهای عفونی و دبیر انجمن متخصصین بیماریهای عفونی ایران در این رابطه به همشهری آنلاین میگوید: بیشترین شیوع آبلهمرغان در اواخر زمستان و اوایل فصل بهار است و همیشه همین طور بوده است. اما دلیل افزایش چشمگیر آمار این بیماری از سال گذشته تا کنون این است که در دوران پاندمی کرونا، ارتباط و تماس کودکان کاهش پیدا کرده بود و میزان ابتلا به آبلهمرغان هم در سالهای کرونا کاهش یافت. سال ۱۴۰۲ ارتباط کودکان به دلیل بازگشت به زندگی عادی افزایش یافت و به همین دلیل، میزان ابتلا به آبلهمرغان نسبت به سالهای گذشته افزایش بیشتری پیدا کرد.
این متخصص بیماریهای عفونی ادامه میدهد: قبل از پاندمی کرونا کودکان مدام در محیط مدرسه و مهدکودک حضور داشتند و با انواع و اقسام ویروسهای تنفسی و ویروسهایی مثل آبلهمرغان در تماس بودند. به همین دلیل همیشه حتی به شکل خفیف مبتلا میشدند و همین باعث میشد که سطح ایمنیشان تا حدی حفظ شود. اما در دوره کرونا چون بچهها بیشتر در خانه بودند و کلاسها آنلاین برگزار میشود، تماسشان با ویروسها کم شد. الان که دوباره تماسها شروع شده، طبعا دوباره افزایش موارد ابتلا به عفونتها را داریم.
به گفته رمضانی، این موضوع فقط هم مختص آبلهمرغان نیست. بعد کرونا موارد ابتلا به ویروس پنوموکوک هم بیشتر شد و یک پیک داشتیم. همچنین مواردی از طغیان سرخک را داشتیم. با این که کشور ما در مرحله حذف بیماری سرخک بود. دلیلش هم این است که در دوره کرونا خیلی از والدین از ترس ابتلای کودکانشان به کرونا، آنها را برای تزریق واکسن نمیآوردند. به همین دلیل هم در ایران و هم در سایر کشورها مواردی از طغیان سرخک داشتهایم. کلا الگوی بیماریها به خصوص ویروسهای عفونی و باکتریایی بعد از دوره کرونا تغییر کرد و موارد ابتلا به آن بیشتر شد.
بزرگسالان مبتلا نمیشوند؟
ویروس آبلهمرغان، بیماری شایع بین کودکان و به شدت مسری است و به گفته رمضانی، فردی که تاکنون مبتلا نشده، اگر در تماس با یک بیمار مبتلا قرار گیرد، نزدیک به ۱۰۰ درصد احتمال دارد که مبتلا شود. حتی اگر در سنین بالا باشد.
دبیر انجمن متخصصین بیماریهای عفونی ایران تاکید میکند: هر قدر در سن پایینتر مبتلا شویم، بهتر است. چون عوارض و شدت آبلهمرغان در کودکان کمتر است و در بزرگسالان عوارض و شدت بیشتری دارد.
آبلهمرغان چه علائمی دارد؟
رمضانی با بیان این که آبلهمرغان، یک بیماری ویروسی است و طبیعتا علائم مشترک زیادی با بیماریهای ویروسی دیگر دارد و به همین دلیل خیلی اوقات، افراد این بیماری را با بیماریهای مشابه آن اشتباه میگیرند، میگوید: آبلهمرغان در ابتدا یک سری علائم عمومی دارد که ممکن است با همه عفونتهای ویروسی دیگر اشتباه گرفته شود. علائمی مثل بدندرد، تب، سردرد و شکمدرد. این بیماری همچنین به دلیل داشتن علائمی مثل سرفه و عطسه، گاهی با سرماخوردگی هم اشتباه گرفته میشود. اما بعد از گذشت دو سه روز از علائم عمومی، کمکم بروز بثورات پوستی یا ضایعات پوستی در فرد شروع میشود.
این پزشک متخصص بیماریهای عفونی ادامه میدهد: حتی ضایعات پوستی هم ممکن است فرد را به اشتباه بیندازد. چون سرخک هم یکی از علائمش ضایعات پوستی است. البته الگوی انتشار ضایعات پوستی آبلهمرغان کمک میکند که آن را از سایر بیماریهای با علائم تب و ضایعات پوستی تشخیص دهیم.
دبیر انجمن متخصصین بیماریهای عفونی ایران میگوید: الگوی انتشار ضایعات پوستی در آبلهمرغان که به شکل دانههای کوچک قرمز هستند، از تن فرد شروع میشود. بعد به پشت میرسد و بعد تدریجا صورت و بقیه بدن را فرا میگیرد. این ضایعات بهتدریج تغییر شکل میدهند و تبدیل به تاولهای کوچک میشوند. بعد زخم میشوند، بعد خشک میشوند و بعد میافتند. درضمن تا زمانی که آن زخمها خشک شوند و کامل بیفتند، این بیماری مسری است و میتواند بقیه را هم مبتلا کند.
دوره بیماری چقدر طول میکشد؟
ویروس آبلهمرغان یک دوره کمون دارد؛ یعنی دورهای که فرد با بیمارِ مبتلا تماس داشته ولی هنوز علائمی در او بروز نکرده است. این دوره ۱۰ تا ۲۱ روز طول میکشد. یعنی بین ۱۰ تا ۲۱ روز طول میکشد تا اولین علامت آبلهمرغان در فرد ظاهر شود. بعد از بروز تمام علائم معمولا ۱۰ روز طول میکشد تا دوره بیماری تمام شود.
به گفته رمضانی، فرد معمولا یک بار به آبلهمرغان مبتلا میشود و ابتلای دوباره در یک نفر رخ نمیدهد. البته در موارد نادری ممکن است برخی افراد به شکل خفیف مبتلا شوند اما بیماری در این افراد علائم بالینی ندارد. تاکید میکنم در موارد نادر، چون احتمال ابتلای مجدد بسیار پایین است.
این متخصص بیماریهای عفونی در پاسخ به این سؤال که آیا کودکان زیر ۵ سال به این ویروس مبتلا میشوند یا نه، میگوید: هر فردی که در تماس با فرد آلوده باشد، مبتلا میشود. حتی کودکان زیر ۵ سال. البته به جز کودکان زیر ۶ ماه که ایمنیشان را از مادر میگیرند.
راههای انتقال ویروس
ویروس آبلهمرغان از دو طریق تماس مستقیم با ضایعات پوستی فرد آلوده و از طریق ترشحات بینی فرد بیمار منتقل میشود. به گفته رمضانی، این بیماری درمان اختصاصی ندارد اما در صورت ابتلا بهتر است که فرد به پزشک مراجعه کند. چون اولا کودکان زیر ۵ سال معمولا دچار تب بالا میشوند و دوم این که همان طور که گفتم، تشخیص این بیماری از ویروسهای دیگر سخت و نیاز است که حتما پزشک بیمار را ببیند و تشخیص درست دهد.
این پزشک چند توصیه درباره افراد مبتلا میکند و میگوید: کودکان مبتلا به آبلهمرغان باید روزی یک بار دوش با آب ولرم بگیرند تا زخمشان عفونت نکند. چون ضایعات پوستی خارش زیادی دارند و گاهی کودک آن را میخاراند و دوش گرفتن کمک میکند تا زخمها عفونت نکند. درضمن ناخنهای کودک باید کاملا کوتاه باشند. همچنین کودک تا زمانی که علائم دارد، اصلا نباید در فضای عمومی حضور پید کند. نه در مدرسه و نه درمهدکودک و جاهای دیگر. چون در صورت حضور فرد مبتلا در یک مکان عمومی، تا بیشتر از ۹۸ درصد احتمالا ابتلا وجود دارد. حتی اگر تماس در فاصله زمانی کوتاهی اتفاق بیفتد.
آبلهمرغان درمان اختصاصی ندارد اما ...
رمضانی درباره درمان ویروس آبلهمرغان هم توضیح میدهد: این ویروس درمان اختصاصی ندارد و فقط برای گروههای خاص، زنان باردار و بیماران نقص ایمنی درمان اختصاصی دارد. مصرف آنتیهیستامین و خانواده آن در کاهش علائم بیماری کمککننده است. همچنین اگر کودک تب دارد، استامینوفن باید مصرف شود. مصرف ایبوپروفن برای کودک توصیه نمیشود. کودک با مصرف همین داروها، استراحت کردن، کمک کردن به آرام شدن کودک به خاطر خارش زخمها کمک میکند تا دوره بیماری به پایان برسد.
به گفته این متخصص بیماریهای عفونی، در موارد نادری بیماری در فرد شدید میشود و درگیری ریه یا درگیری مغزی پیدا میکند اما بسیار نادر است و در کودکان هم کم پیش میآید.
زونا همان آبلهمرغان است؟
رمضانی در پاسخ به این سؤال که آیا صحت دارد بیماری زونا شکل دیگری از آبلهمرغان است، بیان میکند: بله، زونا شکل تغییریافته آبلهمرغان است. درواقع ویروس آبلهمرغان این خاصیت را دارد که سالها داخل بدن و در یک سری غدد لنفاوی و ... به صورت نهفته باقی بماند. یعنی ویروس دیگر هیچ علائمی ندارد اما کاملا از بدن پاک نمیشود و نهفته در بدن فرد باقی میماند. تا این که عاملی مثل استرس، افزایش سن یا تضعیف سیستم ایمنی باعث فعال شدن آن ویروس میشود و این بار علائم بالینی آن شبیه آبله نیست و به آن زونا میگوییم.
این متخصص بیماریهای عفونی با اشاره به این که زونا، بیماریِ دوره بزرگسالی است و معمولا در سنین سالمندی مبتلا میکند، میگوید: ضایعات پوستی زونا کاملا متفاوت از ضایعات پوستی آبلهمرغان است. زونا نوع چشمی دارد که چشمها را درگیر میکند، زونای صورت داریم، زونای پشت و بالاتنه داریم. هر یک از اینها دردهای عصبی بسیار شدید و آزاردهندهای دارند.
۴۷۲۳۶
برای دسترسی سریع به تازهترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید. کد خبر 1903382